Tekrar Eden Eklem İncinmesi (RSI) Nedir?

İşinizde veya evinizde sürekli klavye ve fare kullanıyorsanız, gün sonunda muhtemelen aynı sorunu siz de yaşıyorsunuzdur. Kızarmış eller, ağrıyan bilek ya da parmaklar…

RSI, Repetitive Stress Injury (Tekrar eden eklem incinmesi ) birkaç senesini bilgisayar başında geçirmiş, hızlı bilgisayar kullanıcılarının en önemli hastalığı haline geldi. Çocuklarımızın ellerinin artık bisiklet gidonundan daha çok fareyi kavradığını düşünürsek, RSI belki de önümüzdeki senelerin en çok rastlanan sağlık sorunlarından birisi olacak. Bugün bile internette RSI sebebiyle kariyerini değiştirmiş bir çok insanın hikayesiyle karşılaşmak olası.

Amerikan Çalışma İstatistikleri Bürosunun verilerine göre iş günü kaybına sebep olan yaralanma ve hastalıkların %34’ünü RSI oluşturuyor. Bu iş günü kaybının maliyeti ise yıllık 20 milyar dolar.

RSI nedir?

RSI, sürekli tekrarlanan hareketlerden dolayı kas, tendon ve sinirlerin tahriş olmasına verilen genel isim. Hemen her meslek dalında görülebilecek rahatsızlıklardan olmasına rağmen, bizi en çok bilgisayar kullanımı sebebiyle bilek, parmak ve kollarda oluşan şekli ilgilendiriyor.

RSI rahatsızlıklarının başında -bir araştırmaya göre %41 oranla- CTS-(Carpal Tunnel Syndrome-Karpal Tünel Sendromu) geliyor. Bilekte Karpal Tünel adı verilen bir geçitten geçen sinirlerin fare kullanırken sürekli sürtünmesi sebebiyle oluşan CTS, kol ve bilekte ağrılara sebep oluyor. Ayrıca tendon iltihabı, omuz ve boyun ağrıları sık rastlanan RSI rahatsızlıkları internet üzerindeki kaynakları araştırdıkça bu sorunun ne kadar detaylı ve önemli olduğunu görebiliyoruz.

Korunmak için ne yapacağız?

WorkRave programının istatistiklerine göre, günde ortalama 3000 kez fareye tıklıyor, 6000 kez klavyenin tuşlarına basıyorum. Bu rakam fazla gibi görünebilir, ancak kendiniz denediğinizde aynı sonuca ulaşacaksınız. Bu meslekte kaldığımız sürece, her gün saatlerce bilgisayar kullanmak zorunda olduğumuza göre bir şekilde RSI’den korunma yollarını araştırmamız gerekiyor.

En doğru yol doktora gidip onun tavsiyelerine göre hareket etmek. Internet üzerinde de korunma yolları üzerine bir çok kaynak bulunuyor.

Genelde önerilen çözümleri şöyle sıralayabiliriz:

Ergonomik sandalye kullanımına önem verilmelidir. Eğer işveren böyle bir sandalye alamıyorsa, çalışanın alması kendi iyiliği içindir.

Çalışma masası uygun yükseklikte olmalı, ayaklar masanın altına girebilmeli.

Sandalye, ayakların yere değebileceği ve dizlerin bacaklarla 90o açı yapabileceği yüksekliğe ayarlanmalı.

Sandalyenin arkasındaki çıkıntılı kısım göğüs kafesinin altını destekleyecek yükseklikte olmalı.

Kollar dirsekten masayla 90o açı yapacak şekilde tutulmalı.

Monitör gözün tam karşısında olmalı. Ekranda görünen en üst satır göz yüksekliğinde olmalı. Normal oturuş pozisyonunda elinizi uzattığınızda, avuç içiniz monitörün üstüne değebilmeli.

Klavye vücuda paralel olmalı. Eller normal uzatıldığında klavyenin tuşlarına değmeli. Bilekler bükülmemeli, eller kollara paralel tutulmalı. Klavyenin altındaki yükseltme klipsleri kullanılmamalı

Fare kullanırken bilekler masaya değmemeli. Eller farenin üstünde dinlendirilmeli.

Masada, telefon sol tarafta, kağıt-kalem sağ tarafta ve ulaşılabilecek yakınlıkta olmalı. Solaklar için bu durum tam tersi olmalı.

Ergonomik tedbirlerin yanında en önemli ve uyulması en zor korunma yolu ise çalışma alışkanlıkları. Örneğin her saatte bir beş dakika çalışmaya ara verilmesi gerekiyor. Ayrıca bu aralarda yerinden kalkmak ve kasları gerdirecek egzersizler yapmak öneriliyor. Ara verme ve egzersizler yapma konusu o kadar önemli ki, bütün doktorlar ve kaynaklar ısrarla üzerinde duruyor. Ayrıca bilgisayar kullanımının azaltılması, gerekli olmadıkça bilgisayar kullanılmaması, rahatsızlık verici durumlarda bileklik kullanılması ve doktorun önerdiği tedavilerin uygulanması bu sorunun üstesinden gelmek için olmazsa olmaz tavsiyeler arasında yer alıyor.

WorkRave: Ücretsiz RSI çözümü

Parmaklarımda ve kollarımda ağrılar arttığında, Internettte çözüm ararken WorkRave ile karşılaşmıştım. Ücretsiz, açık kaynak kodlu, kullanımı kolay ve sevimli bir programdı WorkRave. Önce, dayattığı dinlenme araları ve egzersizlere uymakta zorlansam da, bir süre sonra çalışma hayatımın bir parçası oldu. Şimdi, her saat başı, çalışmaya beş dakika ara verip üç boyutlu egzersiz danışmanı bayan WorkRave’in önerdiği egzersizleri yapıyor, kalkıp dolaşıyorum.

WorkRave’i www.workrave.org adresinden indiriyoruz. Kurulum dosyasını çalıştırıp adımları izlediğimizde, program kurulacak ve ekranın sağ alt köşesine sevimli bir koyun simgesi yerleşecektir.

Programda adına micro break denilen kısa çalışma aralıkları, rest break denilen egzersiz ve dinlenme aralıkları ve daily limit yani günlük çalışma sınırı olmak üzere üç tür aktivite var. Bu aralık ve sınırları, programın simgesine faremizin sağ tuşuyla tıkladığımızda çıkan menüden Preferences seçeneğini tıklayarak ulaşabileceğimiz ayar penceresinden değiştirebiliyoruz. Örneğin kısa aralıkları vermek istemiyorsak, Timers bölümünde Micro-break sekmesinden Enable Timer seçeneğinin işaretini kaldırabiliriz.

Dinlenme aralıkları aynı zamanda egzersiz yapma zamanı anlamına geliyor. Miss WorkRave animasyonlu olarak yapılacak egzersizleri anlatıyor. Bu aralıklar, program kurulduğunda ilk olarak 45 dakikada bir 10 dakika ara olarak ayarlı geliyor. Bu ayarları Rest Break sekmesinden Time between breaks ve Break duration seçeneklerinin değerleri ile oynayarak değiştirebiliriz.

Program ara verdiğinde ekrana gelen pencerede Skip düğmesine basarak çalışmaya devam edilebiliyor. Ama istenirse ayarlardan Skip düğmesinin görünmemesi de sağlanabilir. Ayrıca programda Statistics seçeneğinden günlük klavye ve fare kullanımı istatistikleri öğrenilebiliyor. Takvim bazlı kontrol sayesinde geriye yönelik bilgiler de program tarafından saklanıyor.

Bilal Akçay’dan alıntılanmıştır.

Kaynaklar
http://googleblog.blogspot.com/2006/04/avoiding-rsi.html
http://eeshop.unl.edu/rsi.html
http://www.rsihelp.com/
http://www.bbc.co.uk/health/healthy_living/health_at_work/physical_rsi.shtml
http://www.bsm.gov.tr/ergonomi/hastalik.asp